GÜVENLİKLEŞTİRME TEORİSİ PERSPEKTİFİNDEN RUS DIŞ POLİTİKASI

Günümüz dünyasında artık birçok küresel problemle ilgilenmemiz gerekiyor, güvenlik sorunsalı da bu konulardan en önemlisidir. Bu güvenlik problemi uluslararası ilişkiler disiplininin en önemli aktörü olan devletler içinde en önemli sorundur. Özellikle nükleer ve kitle imha silahlarının artması ve terör faaliyetlerinin bireysele kadar inmesi ile de güvenlikleştirme kavramı ortaya çıktı ve devletler varlıkları için tehdit olarak gördükleri her olgu ve oluşum için güvenlikleştirme uygulamaya başladı. Rusya da günümüz dünyasında gelişmişlik bakımından üst düzey devletlerden birisi olduğundan kendi varlığı için sorun gördüğü konularda aşırı reaksiyonlar vermiştir. Mesela Ukrayna ve Suriye krizi en önemli örneklerindendir. Bu çalışmada da güvenlikleştirme teorisi nedir ve bunun Rusya’nın dış politikasındaki etkisi nasıl olmuştur onu anlatmaya çalıştım.

GÜVENLİKLEŞTİRME TEORİSİ BAĞLAMINDA RUS DIŞ POLİTİKASI 

ÖZET  

Günümüz dünyasında artık birçok küresel problemle ilgilenmemiz gerekiyor, güvenlik  sorunsalı da bu konulardan en önemlisidir. Bu güvenlik problemi uluslararası ilişkiler  disiplininin en önemli aktörü olan devletler içinde en önemli sorundur. Özellikle nükleer ve  kitle imha silahlarının artması ve terör faaliyetlerinin bireysele kadar inmesi ile de  güvenlikleştirme kavramı ortaya çıktı ve devletler varlıkları için tehdit olarak gördükleri her  olgu ve oluşum için güvenlikleştirme uygulamaya başladı. Rusya da günümüz dünyasında  gelişmişlik bakımından üst düzey devletlerden birisi olduğundan kendi varlığı için sorun  gördüğü konularda aşırı reaksiyonlar vermiştir. Mesela Ukrayna ve Suriye krizi en önemli  örneklerindendir. Bu çalışmada da güvenlikleştirme teorisi nedir ve bunun Rusya’nın dış  politikasındaki etkisi nasıl olmuştur onu anlatmaya çalıştım. 

Anahatar Kelimeler: Güvenlikleştirme teorisi, Rus Dış Politikası, Ukrayna Krizi, Suriye  Krizi, Güvenlik Problemleri 

ABSTRACT 

In today's world, we need to deal with many global problems, and security is the most  important of these issues. This security problem is the most important problem among states,  which are the most important actors of the discipline of international relations. The concept  of securitization emerged, especially with the increase in nuclear and weapons of mass  destruction and the reduction of terrorist activities to the individual, and states began to apply  securitization for every phenomenon and formation they saw as a threat to their existence.  Since Russia is one of the top states in terms of development in today's world, it has given  extreme reactions on issues that it considers problematic for its own existence. For example,  the Ukraine and Syria crisis are among the most important examples. In this study, I tried to  explain what the securitization theory is and how it has affected Russia's foreign policy. 

Key Words: Securitization theory, Russian Foreign Policy, Ukraine Crisis, Syria Crisis,  Security Problems 

GİRİŞ 

Güvenlik kavramının siyasiliğine işaret eden güvenlikleştirme yaklaşımı, güvenlik  tehditlerinin sosyal inşası konusunda geliştirdiği bakış açısıyla eleştirel güvenlik çalışmaları  yazınına katkı sunmuştur. Temelde ulusal güvenliğe ilişkin tehditlerin güvenlik gündemini  oluşturan aktörlerin söylemleri ve bu söylemlerin kitleler tarafından kabul görmesi yoluyla  kurgulandığını ileri sürerek, geleneksel güvenlik çalışmaları yazınını genişletmiş, farklı  yönlerin araştırmaya dahil edilmesinin önünü açmıştır. 

Ekolün etkili isimlerinden Buzan, Wæver ve De Wilde güvenlikleştirme pratiğini bir söz edim (discourse as practice) olarak tanımlarlar. Dil kuramlarından esinlenen güvenlikleştirme  yaklaşımına göre, güvenlik, bir sorunun objektif ve gerçek bir tehlike arz ettiğinden ziyade  bir sorunun güvenlik gündemi içinde tanımlanma/adlandırılma eylemi yoluyla güvenliğin  muhteviyatı ve alınacak önlemlerin belirlemekte oluşuna işaret etmektedir. Burada ‘dil’  sadece bir iletişim aracı olarak kabul edilemez; daha ziyade anlamın üretildiği ve dilsel  pratiklerle başkalaştığı bir alan olarak görülür. Dilin çerçevelediğinin ötesinde bir öz, bir  metafizik gerçeklik yoktur. Dolayısıyla, tanımlama/adlandırma pratiği, izlenecek politikalara  dair pratikleri de inşa etmektedir. Karar alıcıların sorunları güvenlik gündeminin parçası  olacak şekilde tanımlamaları, güvenlik tehditlerinin söylem yoluyla inşası pratiğini  doğurmaktadır.  

SSCB sonrasında Rusya Federasyonu siyasal ve ekonomik açıdan benimsenen sosyalist  düzeni terk ederek kapitalist sisteme eklemlenmeye ve “liberal demokratik” ülkelerle de  uzlaşmaya başlamıştır. Ancak söz konusu radikal dönüşüm Rusya açısından hem iç politikada  hem de dış politikada çok önemli sorunlarla karşılaşılmasına neden olmuştur. Bu noktada dış  politika açısından da önemli bir değişim yaşanmıştır. Rusya, SSCB’ye oranla her anlamda  (coğrafi, ekonomik, nüfus, askeri kapasite…) bir küçülme yaşamış ve bu durum dış  politikaya da yansımıştır. Bir diğer değişim konusu ise güvenlik alanında olmuştur. Özellikle  Putin dönemi ile birlikte Rusya Güvenlik konularına daha fazla ağırlık vermiş ve kendisine  karşı ya da çıkarlarına ters düşen konu ve yerleri güvenlikleştirme kavramı içerisine dahil  etmiştir.  

GÜVENLİKLEŞTİRME TEORİSİ 

Güvenlik, kesin ve değişmez bir anlamı olan kesinlikle tanımlanmış bir kavram değildir ve  farklı bağlamlarda farklı amaçlar için uygulanır. Bununla birlikte, geleneksel güvenlik  kullanımı, terimin genel anlamıyla kaydedilen dar ve somut bir nesnellikle ilişkiliydi. Bu,  öncelikle devletler arasındaki ilişkilerin incelenmesinde nesnellik ve doğa bilimlerinin  uygulanmasını arayan hakim pozitivist yaklaşımdan kaynaklanmaktadır. Ancak aslında,  güvenlik kavramı birçok karmaşık ilişkiye hayat veriyor ve bu nedenle bu yaklaşımın radikal  bir revizyona ihtiyacı vardır. Felsefe ve sosyolojik teori fikirlerini kullanarak, uluslararası  ilişkiler teorilerinde bir dizi yönün temsilcileri, geleneksel güvenlik anlayışına yönelik  eleştirilere yönelmiştir. Çoğu durumda, mevcut güvenlik çerçevesi olayların gerçek  nedenlerini ve sonuçlarını izlememize izin vermediğinden, bu soğuk savaş olaylarından  kaynaklanmıştır.  

Dar - merkezli ve askeri odaklı bir güvenlik anlayışı disiplinin ihtiyaçlarını ve uluslararası  düzenin özünü ortaya çıkarmak için yeterli değildi. Buna ek olarak, sosyolojik teori ile ilgili  sorular vardı, çünkü toplumsal düzenin maddi gerçekliğin doğal düzeniyle ilgili olarak farklı  bir şekilde düzenlendiği fikri, E. Durkheim, M. Weber, T. Parsonsgibi sosyologların ana  temalarından biridir. Pozitivizmden kademeli olarak uzaklaşma oldu ve uluslararası ilişkiler  teorilerinde, örneğin konstrüktivizm içinde, P. Berger ve T. Lukman tarafından önerilen  gerçekliğin sosyal inşası kavramına dönmeye başladı. Ancak uluslararası ilişkiler teorilerinde  bu tür fikirlerin ortaya çıkmasıyla, nesnenin sadece uluslararası alan kadar iç alanı değil, aynı  zamanda toplumsal süreçlerden daha az olmayan toplumsal bir düzen olabileceği fikri ortaya konmuştu. Toplumsal düzen gibi bir nesne, gözlemcinin pozitivizmin önerdiği gibi doğa  bilimi analiz prosedürünü gerçekleştirebilecek bir model oluşturma girişimi açısından doğası  gereği dengesizdir. Burada kaynak aynı zamanda son derece pozitivist yaklaşımı  sorgulamaya izin veren R. Cox'un fikirleriydi. K. Marx ve A. Gramsci aracılığıyla R. Cox, E.  Durkheim'ın fikirleri aracılığıyla T. Lukman ile benzer bir konuma geldi ve toplumsal  düzenin ve bununla birlikte uluslararası düzenin sosyal uygulamaların bir yapısı olduğunu  benzer bir şekilde fark etti. Farklı kavramları anlamak, pozitivist nesnellikle gizlenen bu  sosyal uygulamaları yapısızlaştırmaya ve ortaya çıkarmaya yönelik analizler gerektiriyor.  Ağırlıklı olarak pozitivist yaklaşıma yönelik eleştiriler, aktörlerin ilişkilerini nasıl inşa  ettiklerini ve içinde oldukları dünyayı yaratmada nasıl yer aldıklarını anlamaya yönelikti.  Güvenlik ve güvensizlik, bu yaklaşım açısından, fırsatların, tehditlerin ve kırılganlıkların  maddi dağılımından ziyade göreceli niteliklerdir. 

Güvenlik Kopenhag Okulu içinde oluşturulan bir kavramdır. Politik Gerçekçilik  Okulu'nun aksine, bu teorik kavram güvenlik konularını bir aktörün (devletin) bir sorunu  güvenlik sorunu derecesine yükselttiği bir süreç açısından inceler. Terimin kendisi ilk olarak  Ole Waver tarafından kullanılmıştır. Sekülerlik kavramı, yalnızca uluslararası güvenliğe  yönelik askeri tehditlere odaklanmaları nedeniyle güvenlik sorunlarıyla ilgili sınırlı araştırma  olmasından ortaya çıktı. 1983'te "İnsanlar, Devletler ve Korku" alanında Amerikalı uluslararası ilişkiler uzmanı  Barry Buzan'ın güvenlik araştırmaları tarafından temelini atılmıştır. Bu durumda,  konstrüktivist bir yaklaşım kullanılırken, gerçekçilik karmaşık güvenlik kavramını güçle  eşanlamlı olarak görür. Bu geleneksel güvenlik yaklaşımı, Devletlerin güç ve çıkar için  sürekli çatışma halinde olduğu dünya savaşları sırasında tehditlerin incelenmesi içinde  geçerlidir. Bununla birlikte, uluslararası ilişkiler ortamı değiştikçe, güvenlik kavramının  daralmasının, özünün birçok önemli yönünün çalışmadan dışlanmasına yol açtığı  görülmüştür. Güvenlik konusundaki geleneksel söylemin özelliği olan askeri alan, dikkatli bir  şekilde değerlendirilmeyi gerektiren başka güvenlik zorlukları olduğu için belirleyici önemini  kaybetmeye başladı. Örneğin milliyetçilik, din, kimlik vb. konular çok tartışıldı. 

Sekülerlik teorideki gelişmelerin neden bu kadar yenilikçi ve önemli olduğunu anlamak  için öncelikle bu yaklaşımı destekleyen teorik temele atıfta bulunmalıyız. B. Buzan figürünü  uluslararası ilişkiler teorileri çerçevesinde tek bir yöne bağlamak mümkün değildir. Konsepti,  son zamanlarda İngiliz Okulu tarafından çok iyi bir şekilde birleştirilen gerçekçilik ve  konstrüktivizm fikirlerinin kavşağındadır, ancak seküritasyon teorisinin kendisi genellikle  sadece "Kopenhag Okulu'nun gelişimi" olarak adlandırılır. B. Buzan'ın kendisi, kendisini  belirli bir uluslararası ilişkiler okulu olarak görmediğini belirtiyor. Teori seçiminin, seçilen a  priori teorisine değil, sorunun doğasına bağlı olması gerektiğini savunuyor. Uluslararası  ilişkiler B. Buzan tarafından sosyal bilimlerde diğer disiplinleri tekrarlayamayan ve çoğu  belirli bir araştırma yönüne odaklanan geniş bir alan olarak görülmektedir. İşlevsel olarak  farklılaşmış bu dünya anlayışını farklı uzmanlık alanlarına benzer şekilde karşılaştırılıyor.  Yasa sosyolojiden ayrıdır, bu da siyasetten ayrıdır, vb. ancak diğerleri, İngiliz Okulu ve  Konstrüktivistler örneğinde olduğu gibi, farklı bir yaklaşım geliştirirler. B. Buzan, uluslararası ilişkileri ayrı bir disiplin değil, disiplinler arası bir alan olarak görür  ve uluslararası ilişkilerin en kapsayıcı kavramsallaştırılmasını sunar. Bu bakımdan  uluslararası ilişkiler için en büyük zorluk onları dünya tarihi ve sosyolojisi ile yeniden  birleştirmektir. İlk iletişimin gerekliliği B. Buzan, bu olmadan araştırmacının süreçler  anlayışında sadece Westphalian sistemi ile sınırlı olduğunu, tüm dünya tarihini arkasında  görmediğini haklı kılmaktadır. Uluslararası ilişkiler teorilerinin çoğu, dünyanın "devletler"  adı verilen egemen ve özerk "hücrelere" bölünmesi anlamına gelen Westphalia'nın belirli  koşullarına yol açmaktadır. Mevcut uluslararası ilişkilere bu kadar durağan bir bakış mümkün  değildir. Dünya tarihinin, Avrupa tarihinin ve dünyanın farklı bölgelerindeki modern  gelişimin çoğu bunu doğrulamamaktadır. B. Buzan'a göre, sadece dünya tarihiyle olan  bağlantı, dünya anlayışımızın altında yatan teorilerin birçok sınırlamasını görmeye ve  kaldırmaya izin verecektir. İkinci bağlantı daha da önemli görünüyor. B. Buzan'ın son  yıllarda devletlere indirgenen uluslararası (uluslararası) politikadan ziyade, topluma  odaklanan uluslararası bir toplum kavramını geliştiren İngiliz Uluslararası İlişkiler Okulu ile  aktif olarak işbirliği yapmasının nedeni budur. Sosyolojik görüş, devlet merkezlinin aksine en  uygun düşünce aracıdır. Bu bakımdan B. Buzan'ın uluslararası ilişkiler ve sosyolojiyi nasıl karşılaştırdığına dikkat edilmelidir. 

Güvenlik kavramı her zaman hayatta kalma sorunuyla ilişkilidir ve bu nedenle, nesnenin  varlığına bir tehtitten bahsediyoruz. B. Buzan, referans nesnesi terimini kullanarak kavramsal  aparatını tanıtır - yani, varoluşsal bir tehdit olduğu düşünülen nesnedir. Nesne, diğerlerinden  daha önemli olduğuna ve mutlak bir önceliğe sahip olması gerektiğine karar verildiğinden bir  güvenlik sorunu haline gelir. Güvenlik endişeleri, bir şeye yönelik bir tehdit olması gerektiği  açısından ele alınmaktadır ve bu koşullar acil önlemlere ihtiyaç duyulana yol açmaktadır. Bu  formüle dayanarak, B. Buzan neyin güvenlik sorunu olup olmadığını belirler. Başka bir  deyişle, nesneyi normal politikanın alanından çıkarma ve acil durum önceliği statüsü verme  girişimidir. Böylece güvenlikleştirme teorisi bizi normal politikanın ötesine geçirir.  "Güvenlik", bu tür sorunlarla başa çıkmak için belirlenmiş normlar ve kurallar üzerinde  politikayı yükselten bir adımdır. 

Güvenlikleştirme teorisini böylece aşırı politikleştirme olarak görülebilir. Teoride,  herhangi bir konu, siyasallaştırılmayanlardan, siyasallaştırılarak güvenlikleştirmeye (konu,  olağanüstü önlemler gerektiren varoluşsal bir tehdit olarak sunulur ve eylemlerin normal  siyasi prosedür sınırlarının ötesinde haklı çıkarılabilir) kadar bir süreklilik içinde bulunabilir.  Prensip olarak, sorunların bu süreklilikteki yerleşimi açıktır, yani herhangi bir soru, koşullara  bağlı olarak herhangi bir bölümünde olabilir. Bazı devletler dini siyasallaştıracak (İran, Suudi  Arabistan, Burma) ve bazıları siyasileştirmeyecek (Fransa, ABD). Bazıları kültürü  güvenlikleştirecek (SSCB, İran). Siyasallaştırılmayan kategoriden aniden taşınan sorular  (özellikle çevreyle ilgili olanlar) durumunda, araştırmacı sadece siyasileştirilecekleri  konusunda çifte bir soruyla karşılaşacaktır. B. Buzan ve O. Waver, güvenliğin sadece ana aktör olarak Devlet ile ilgili olmadığını,  tüm devletler ve toplumsal hareketler için eşit derecede erişilebilir olmadığını savunuyorlar.  Ancak, Devletin geleneksel olarak bir güvenlik otoritesi olduğu göz önüne alındığında, daha  elverişli bir konuma sahip olduğu görülmektedir. B. Buzan ve O. Waver güvenlikleştirmenin şu sektörlerini vurgular: askeri, siyasi, ekonomik, sosyal, çevresel. Askeri sektörde, referans  genellikle Devlet ve bireysel siyasi kişilerdir. Geleneksel güvenlik çalışmaları tüm askeri  konuları güvenlik tehdidi olarak kabul eder. Ancak, bu her zaman böyle değildir. İnsani  yardım eylemlerinde, silahlı kuvvetler hem barışı koruma hem de afet yardımı için kullanılır.  Siyaset sektöründe ise tehditler geleneksel olarak egemenlik ilkesi açısından tanımlanmıştır.  Egemenlik, meşruiyetini veya otoritesini ihlal eden her şey tarafından tehdit edilebilir.  Ekonomi sektöründe de referans tesisleri ve tehditleri tanımlamak, askeri ve siyasi kesimlere  yönelik tehditlerden çok daha zordur. Örneğin, şirketler genellikle kendilerini iflas karşısında  bulurlar. Genel olarak, piyasa ekonomisinde, çeşitli firmaları menkul kıymete yapıştırma  girişimleri nadirdir. Sosyal sektörde referans nesnesi esas olarak kolektif kimliklerdir. Sosyal  güvenlik, toplumun geleneksel dil, kültür, dernek ve dini ve ulusal kimlik biçimlerini yeniden  üretebilmesidir. Bu yetenek güvenlikleştirilebilir. Çevre sektöründe ise, olası referans  nesnelerin listesi oldukça geniştir: bireysel türlerin (kaplanlar, balinalar, insanlık) ve habitat  türlerinin (tropikal ormanlar, göller) hayatta kalması gibi belirli şeylerden, gezegen iklimini  ve biyosferi korumak gibi daha bulanık ve büyük ölçekli sorunlara kadar. Bu referans  nesnelerin çoğu insan-biyosfer ilişkilerinden gelir. Bu teorisi, güvenlikleştirmenin belirli bir sorunu gündeme getiren bir aktör ile izleyici  arasında bir ara işlem olarak tanımlanması nedeniyle eleştirilere maruz kalmaktadır. Bu  durumda, aktörün seyirciyi ikna etme yeteneği özel bir değere sahiptir. Bununla birlikte,  güçlü saygın aktörlerin, izleyicilerin gönüllü rızası olmadan kendi hedeflerine ulaşmak için  güvenlik sorunlarını kullanma riski vardır. Buna ek olarak, Kopenhag Okulu, sadece askeri  alanda güvenlik konularının geleneksel çalışmasından farklı olan çok sektörlü bir güvenlik yaklaşımına sahiptir. Sekülerlik tanımının genişletilmesi, devlet dışı aktörlerin araştırma  sürecine dahil edilmesine yol açar. Bununla birlikte, güvenlik kavramının bu kadar aşırı  genişlemesiyle, hemen hemen her fenomenin bir güvenlik sorunu haline gelmesi ve karar  verme sürecinde belirsizliğe yol açan bir risk vardır. Böylece güvenlik kavramını net bir  şekilde tanımlamak için yeni bir kavramsal aparatlara ihtiyaç vardır. Kopenhag okulu,  güvenlik konularını araştırmak için analitik bir görüş sisteminin geliştirilmesi tartışmasına  katkıda bulunmuştur. Kopenhag Okulu sistematik, karşılaştırmalı ve tutarlı bir güvenlik analizi için bir fırsat sağlar. Buna ek olarak, Kopenhag Okulu "güvenlik" kavramının  öncelikle bir kişi için geçerli olduğu ilkesinden vazgeçmiş, onun yerine devleti ve toplumu  yerleştirmektedir. Toplum, genellikle devletle (örneğin "İrlandalılar" ve "Müslümanlar") aynı  olmayan, ortak bir kimliğe sahip büyük bir insan grubu olarak kabul edilebilir. Dublin  Üniversitesi Uluslararası Barış Araştırmaları Merkezi'nde kıdemli bir öğretim üyesi olan B.  Maxuini, "biz" ve "onlar" gruplarının meşrulaştırılmasının çatışmayla dolu olduğuna dikkat  çeken bu yaklaşımı eleştiriyor. Eleştirilere cevaben B. Buzan ve O. Waver, kimlik  aklamadıklarını, ancak insanların ortak bir kimliğe sahip oldukları gerekçesiyle hareket  etmeleri durumunda bunun dikkate alınması gerektiğini belirtirler.  

RUSYA FEDERASYONU’NUN DIŞ POLİTİKA KAVRAMI 

21. yüzyılın başında uluslararası ilişkilerin evrimi ve Rusya'nın güçlenmesi, etrafındaki  genel duruma yeni bir bakış, ülkenin uluslararası ilişkilerdeki artan rolünü, dünyada olup  bitenler ve uluslararası gündeme katılma fırsatları konusundaki sorumluluğunu ve aynı zamanda oluşumundaki sorumluluğunu artırarak Rus dış politikasının önceliklerini yeniden  düşünmeyi talep etti. Uluslararası ortamda, Rusya Federasyonu'nun uluslararası arenadaki  konumunu güçlendirmeye yönelik olumlu eğilimin yanı sıra, Rusya'nın dış politikasını belirli  cephelerde yürütürken dikkate alınması gereken olumsuz eğilimler de ortaya çıkmıştır. En yüksek ulusal güvenlik önceliğine uygun olarak - bireyin, toplumun ve devletin  çıkarlarını korumak - ana dış politika çabaları aşağıdaki ana hedeflere ulaşmaya odaklanmaktadır. Ulusal çıkarların sağlam zeminine inen yeni Rusya, küresel işlerde tam bir  rol buldu. Ulusal çıkarların sağlanması ve güvenliğin sağlanması için iç ve dış araçlar  arasındaki farklar bulanıklaştırılıyor. Bu koşullarda dış politika, küreselleşen dünyada rekabet  gücünü sağlayarak ülkenin ilerici kalkınması için en önemli araçlardan biri haline  gelmektedir. Uluslararası sorunlara yönelik blok yaklaşımlar, ortak zorluklara topluca çözüm  bulmak için çok taraflı yapılara esnek katılım biçimlerine dayanan ağ diplomasisi ile  değiştiriliyor. Aslında Rusya, stratejik ve bölgesel istikrarı güçlendirirken, uluslararası ilişkilerde güç  faktörünün rolünün azaltılmasını sürekli olarak savunmuştur. Ama ülke içinde özellikle  Çeçen gruplarıyla yaşanan terör problemleri onu kültür ve toplumun belirli kısımları için  güvenlikleştirme uygulamasına sebep olmuştur.  Ayrıca BDT üyesi ülkelerle ikili ve çok taraflı işbirliğinin geliştirilmesi Rusya'nın dış  politikasının öncelikli bir alanıdır. Rusya, BDT üyesi ülkelerin her biriyle eşitlik, karşılıklı  yarar, birbirlerinin çıkarlarına saygı ve dikkate alınarak dostane ilişkiler kurar. Bunu  yapmaya istekli devletlerle stratejik ortaklıklar ve ittifaklar gelişiyor. Rusya, BDT üyesi  ülkelerle ticari ve ekonomik ilişkilere, elde edilen işbirliği düzeyi göz önünde bulundurularak  yaklaşır, piyasa ilkelerine sürekli olarak bağlı kalarak, gerçekten eşit ilişkiler geliştirmek ve  modern entegrasyon biçimlerini teşvik etmek için objektif önkoşulları güçlendirmek için  önemli bir koşul olarak kabul eder. 

RUS DIŞ POLİTİKASINDA GÜVENLİKLEŞTİRME  

Soğuk Savaş’ın sona ermesi ve SSCB’nin dağılması uluslararası sistemde sistemik bir  değişime neden olmuştur. İki kutuplu sistem sona ermiş, süper güçlerden birisi bu  pozisyonunu kaybetmiştir. SSCB’nin en önemli bileşeni olan Rusya ise, siyasal ve ekonomik  bir dönüşüm geçirmiştir. Diğer taraftan Rusya, uluslararası sistemin değişen koşullarında yeni  bir dış politika belirleme durumunda kalmıştır. Çünkü “Süper güç” ve “sosyalizm” ekseninde  şekillenen SSCB dış politikası Rusya’nın liberal-kapitalist sisteme entegre olmaya  çalışmasıyla birlikte ciddi bir değişim geçirmiştir. Yaşanan değişim sürecinde ve daha sonrasında Rusya’nın amacı tekrar SSCB döneminde  olduğu gibi uluslararası politikada etkin bir rol alabilmek olmuştur. Rusya’nın SSCB gibi bir  süper güç olması yakın zamanda mümkün olmasa da Rus dış politikasında karar vericiler,  bölgesel bir güç olabilmek ve SSCB coğrafyasındaki etkinliklerini tekrar sağlayabilmek için  bir dış politika perspektifi oluşturmuştur. Söz konusu bu dış politika perspektifinde, önce  Yeltsin döneminde özellikle Batı ile iyi ilişkilerin sürdürülmesi ve bu sayede Rusya’nın  uluslararası sistemdeki ve kendi iç sistemindeki değişikliklere daha kolay adapte olabilmesi  amaçlanmıştır. Rusya, bu süreçte SSCB’den kopan diğer cumhuriyetler ile Bağımsız Devletler Topluluğu üzerinden bölgesinde etkin bir pozisyon elde etmeye/önceki  pozisyonunu korumaya çalışmıştır. Çünkü bu bölgedeki yeni devletlerin Batı etkisine girmesi  Rusya açısından son derece büyük bir sorun oluşturacaktır. Rusya’nın bölgede etkili  olabilmesi, güvenliğini sağlayabilmesi ve uluslararası politikada aktif bir rol alabilmesi için  özellikle eski SSCB cumhuriyetleri kritik bir öneme haizdir. Ayrıca Çin’in de bu yeni  bağımsız olan devletler ile ilişkiler kurarak daha etkili olabilmesi durumu ortaya çıkmıştır.  Bu nedenle BDT, Rusya açısından oldukça büyük bir öneme sahiptir. Putin’in Rusya devlet başkanı olmasıyla birlikte pek çok kişi tarafından kabul edildiği  üzere Rusya tekrar bir yükseliş dönemine geçmiş ve 90’lı yıllardaki yeniden yapılanma ve  sisteme yeni kimliğiyle adapte olma sürecini tamamlamıştır. Putin doktrini şeklinde ifade  edilebilecek bazı ilkelerin son dönemde Rus dış politikasını analiz etmek açısından göz  önünde bulundurulması gerekmektedir. Putin doktrini kısaca ifade etmek gerekirse;  Rusya’nın hem içeride hem de dışarıda tekrar bir büyük güç konumuna erişmesini  sağlamaktır. Söz konusu doktrin, 7 ana ilke temelinde kodlanabilir. Birincisi, Yeltsin  dönemindeki askeri doktrinin tekrar gözden geçirilmesidir. Bu ilke ile askeri-güvenlik  alanında modernizasyon ve yeni, esnek ve etkili araçların kullanıma sokulması anlaşılabilir.  İkincisi; yeni bir Batı karşıtlığıdır. Bu ilke ise ABD’nin askeri açıdan dengelenmesi ve Batı  Avrupa’nın ise Rusya’nın insani meselelerle ilgili olarak iç işlerine karışmasını önlemek  olarak belirtilebilir. Üçüncüsü, NATO’nun iki yönlü bakış açısı ile değerlendirilmesidir.  Yani, bir yandan NATO ile diyalog kurulması ve işbirliği çabaları (örneğin NATO-Rusya  Konseyi) diğer yandan da NATO’nun genişlemesi ve Rusya’nın çıkarlarına karşı hareket  etmesini engelleme çabaları dile getirilmektedir. Dördüncüsü, Avrupa’ya dönüş olarak ifade  edilebilir. Bu kapsamda, NATO ve AB ile kurumsal bağlamda ilişkilerin geliştirilmesi,  ekonomi alanında Avrupa ile kurulacak bağ önem arz etmektedir. Beşinci olarak, ulusal bir  ideolojinin geliştirilmesi ilkesinden söz edilebilir. Bu ideoloji, egemen demokrasi, güçlü  ekonomi ve güçlendirilmiş silahlı kuvvetler temelinde şekillenecektir. Altıncı ilkeye göre;  küresel düzeyde önemli olan ikincil destek kaynağı ortaya çıkarmaktır. Bu da bir enerji süper  gücü olmak şeklinde belirtilebilir. Son olarak yedincisi, BDT bölgesindeki ilişkilerin  modernizasyonu meselesidir. Bu açıdan, tekrar bütünleşme stratejisi yerine pazar temelinde  bir etki oluşturulması amaçlanmaktadır. Rusya’nın güvenlik politikası açısından askeri güvenliğin sağlanması, bölgesel istikrarın  sağlanması, ülkenin sınırlarının korunması ve uluslararası alanda güvenliğin sağlanmasında  NATO yerine BM/BMGK’nin ön plana çıkartılması son derece önemlidir. Ayrıca, bu  noktada ifade etmek gerekir ki; Rusya diğer bütün çözüm olasılıkları sonuç vermediğinde,  nükleer silahlar da dâhil olmak üzere mevcut bütün gücünü ve tesislerini, imkânları  ölçüsünde, silahlı düşmana karşı kullanabilecektir.  Rusya’nın güvenlikleştirme teorisi bağlamında yaşanan iki olay örnek olabilir. Birincisi  2014 yılında yaşanan Ukrayna krizidir. 2014 yılında Kırım’ın Rusya Federasyonu tarafından  ilhakıyla yeniden alevlenen ve halen Ukrayna’nın doğusunda Rusya Federasyonu destekli  militanlarla Ukrayna Ordusu arasında devam eden çatışmalarla farklı bir boyuta taşınan  Rusya Federasyonu-Ukrayna anlaşmazlığının kökleri çok eski tarihleri kadar gitmektedir.  Tarihsel süreçte Ukrayna’nın doğusu genel olarak Ruslar’ın, batısı ise farklı Batılı milletlerinhakimiyetleri altında kalmıştır. Bu nedenle ülkenin doğusunda yaşayan halk genel olarak Rus  idaresine meylederken, batısında yaşayan halk ise geleceğini Batı’da görmektedir. RF Ukrayna çatışması “Güvenlikleştirme Teorisi” bağlamında bir bütün olarak ele alındığında,  sorunu ortaya çıkaran temel neden, tarihsel süreçte ülkenin doğu ve güney bölgelerine  gerçekleştirilen göçlerin taraflar arasında yatay rekabet (komşu milletin ön plana çıkan  kültürel ve dilsel etkileri dolayısıyla asimile olma korkusu) ve dikey rekabet (uygulanan bir  entegrasyon [AB ve Yugoslavya gibi] ya da ayrılıkçılık [Katalon, Qeubec vb. gibi] projesi  dolayısıyla kendi kimliğini kaybetme korkusu) gibi ilave sorun alanları yaratarak, bu sorun  alanlarının zaman içerisinde kimliklerini tehlikede gören taraflarca güvenlikleştirilerek  tehdide dönüştürülmesidir. İkinci bir örnek ise yine yakın zamanda yaşanan Suriye krizidir. Çünkü Suriye meselesi  Rusya’nın özellikle Batı ile girilen jeopolitik ve jeostratejik mücadelede son derece önem arz  etmektedir. Eğer Rusya Suriye’de etkin bir rol oynayıp bu krizdeki oyun kurucu rolünü  gösterememiş olsaydı, bu durum Rusya açısından hem büyük bir prestij kaybı anlamına  gelecek hem de güvenlik zafiyetlerinin ortaya çıkmasına neden olabilecekti. Ancak Rusya  Suriye’de gerçekleştirdiği başarılı operasyonlar ve politikalar ile hem prestijini artırmış hem  de güvenlik alanındaki etkinliğini bir kez daha gösterme fırsatı elde etmiştir. Suriye İç  Savaşı’nın Rusya açısından bir diğer önemi Çeçen meselesidir. Kuzey Kafkasya’dan özellikle  Çeçen militanların IŞİD’e katılması ve IŞİD’e biat etmesi Rusya açısından kendi ülke  sınırları içinde de Suriye’den kaynaklanan tehditlerin olabileceği endişesini gündeme  getirmiştir. Zira eğer Suriye’de IŞİD ve diğer selefi-cihatçı unsurlar varlığını sürdürecek  olurlarsa, bu bölgede savaşan Çeçenlerin Rusya’ya yönelik eylemlere girişmesi tehlikesi daha  fazla olacaktır. Çünkü Çeçenler Suriye’de işbirliği içerisinde olduğu gruplardan yardım  alarak daha etkin eylemler gerçekleştirebilirler. Rusya’nın yakın zamanlarda güvenlik alanında savunma endüstrisinin konsolidasyonu,  sadece klasik anlamda askerlerin ağırlıkta olduğu bir yapı yerine profesyonel çalışanların öne  çıktığı bir askeri güç oluşturmak ve ayrıca silahlı kuvvetlerin halk içindeki prestijini artırmak  ve ülkenin güvenlik kuvvetlerinin uluslararası alanda başlı başına bir prestij kaynağı olmasını  sağlama amacında olduğu da görülmektedir. Kuşkusuz Rusya’nın güvenlik ve dış politika  bağlamında askeri gücünü geliştirmesi elzemdir. Çünkü Rusya’nın hem yakın çevresindeki  ülkelere “güvenlik sağlayıcı” olarak çekim merkezi olabilmesi hem de güvenlik alanında ve  dış politikada etkili bir güç olabilmesi için savunma endüstrisinin geliştirilmesi, ordunun  güçlendirilmesi ve uluslararası alanda Rus askeri gücünün prestijinin artması son derece  önemlidir. Bu kapsamda Gürcistan, Kırım ve Suriye müdahaleleri hem Rus askeri gücünün  hem de Rusya’nın prestiji açısından önemli kazanımların elde edilmesini sağladığını ifade  etmek gerekir. 

SONUÇ 

Güvenlikleştirme teorisine göre güvenlik çalışmaları, tam olarak kimin, hangi sorunlar  (tehditler), kimin için (referans nesneleri), neden, hangi sonuçla ve en az değil - hangi  koşullarda olduğu konusunda tespit etmeyi amaçlamaktadır. Sekülerlik teorisini kullanan  araştırmacı, güvenliğin ne olduğuna değil, ne gibi bir etki yarattığına odaklanmalıdır.

Sekülerlik teorinin temel fikri şudur: neyin tehdit olarak adlandırıldığı ve neyin yanıt  verdiğinin ortak bir anlayışının inşaat süreçlerini anlamak. B. Buzan, güvenlik tehditlerinin  seçici bir tasarımı olarak değerlendirilmesinin değerlendirilmesinin önermektedir. Bu  kavram, bir başvuru nesnesine varoluşsal bir tehdit gerçeğini ifade etmenin bir yolu olarak  konuşma eylemini içerir. Sitenin hayatta kalma sorununu çözmek için acil önlemlere ihtiyaç  olduğu belirtiliyor. B. Buzan'ın kendisinin de belirttiği gibi, insanların bir nesneyi tehdit  olarak tasarlama sürecini, çeşitli şeylerin hızla bir güvenlik sorunu olarak (terörle mücadele  sorunu olarak) yaratılma yollarını veya bunun tersinin (Irak örneğinde olduğu gibi) meydan  okunacağını veya aniden (Soğuk Savaş gibi) düzene sokacağını önemli olarak değerlendirdi.  Objektif tehditlere bakış açısını ifade etmedi, ancak başkalarının bu tehdide nasıl tepki  verdiğine baktı. 

Rusya'nın ve vatandaşlarının ulusal güvenliği Rus devletinin endişesi olmaya devam  ediyor. Uluslararası istikrarsızlık koşullarında ve Avrasya'da jeostratejik kontrol için büyük  güçlerin mücadelesinde Rus sınırlarını güçlendirmekle uğraşmaktadır. Mevcut ekonomik  krizin ikna edici bir şekilde gösterdiği gibi, Rusya'nın ekonomik geri kalmışlık, ulusal  kaynaklar üzerindeki egemen kontrolün kaybedilmesi ve tüm bunların insan güvenliği için  karşılık gelen sonuçlarına karşı mücadelede başlatıcı ve ana güç devlettir. Bu teorinin temel  hükümlerinin belirli (Batı) sosyokültürel bir bağlamda formüle edilmiş olması ve sadece  küreselleşmenin küresel niteliğini değil, siyasi koşulları, Batı'da ilgili ülkelerin durumunu,  siyasi elitlerinin hırslarını ve entelektüel inançlarını ilgilendiren görüş, ihtiyaç ve sorunları  yansıttığı da göz önünde bulundurulmalıdır.

REFERANSLAR 

∙ Rus Dış Politikasında Güvenlik Faktörü – Demirel Ege – Mehmet Akif Ersoy  Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi – Haziran 2019  

∙ Güvenlikleştirme Kuramı Açısından Rusya Federasyonu-Ukrayna Çatışmasını  Anlamak – Dr.Öğr.Üyesi Kurt Selim – Giresun Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler  Fakültesi – Ankara Üniversitesi SBF Dergisi – 2020 

∙ Güvenlikleştirme – Dr.Hisaroğlu Fulya – Doğuş Üniversitesi – Güvenlik Yazıları – Ekim 2019